του Τάσου Καφαντάρη

για το βιβλίο: Walter Lewin & Warren Goldstein, Για την αγάπη της Φυσικής

Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, σε όποια χώρα, αν κάποιοι έμαθαν πολλά και ανέβασαν τον πολιτισμό, την επιστήμη και την τεχνολογία στον τόπο τους το οφείλουν —εκτός από τους γονείς και τον εαυτό τους— σε κάποιον δάσκαλο σωστό. Και «ο σωστός ο δάσκαλος» φτιάχνεται πρώτα από αγάπη γι’ αυτό που κάνει.

Ένας τέτοιος δάσκαλος υπήρξε, αποδεδειγμένα, ο νυν συνταξιούχος ολλανδός αστροφυσικός και ομότιμος καθηγητής Φυσικής στο ΜΙΤ, Walter Lewin. Αποδεδειγμένα, διότι οι διαλέξεις του έμειναν ιστορικές για τον ευφάνταστο πειραματισμό με τον οποίο εξηγούσε και το πιο δύσκολο θεώρημα της Φυσικής, για την αμεσότητα με την οποία συνέδεε τους νόμους της φύσης με την καθημερινότητα των ανθρώπων στον υλικό τους κόσμο. Για όποιον γνωρίζει αγγλικά, αρκεί να παρακολουθήσει το τελευταίο του τέτοιο μάθημα (στο http://video.mit.edu/watch/walterlewin-for-the-love-of-physics-8085/) για να καταλάβει το ταλέντο διδασκαλίας του Lewin. Όμως, όταν βγαίνει στη σύνταξη τέτοιος δάσκαλος, είναι κρίμα να μην πάρουν τα φώτα του οι επόμενοι δάσκαλοι. Κάπως έτσι σκέφθηκε ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρτφορντ, Warren Goldstein, κι έπεισε τον Lewin να συν-γράψουν ένα βιβλίο-απόσταγμα της διδασκαλίας του.

Το Για την αγάπη της Φυσικής ξεκινάει με 23 σελίδες του Goldstein που εξηγούν το ποιος ήταν ο Lewin και πώς έγινε να πέσει στον έρωτα αυτής της επιστήμης, πώς κατέληξε να θεωρεί έργο ζωής το να μεταδώσει αυτή την αγάπη σε όσους μπορούσε περισσότερους. Από ‘κεί και μετά παίρνει μπρος μια «θάλασσα μικρή» δεκαπέντε κεφαλαίων, όπου ο Lewin σε ταξιδεύει σε δεκάδες σημαντικά λιμάνια της μαγείας που λέγεται Φυσική. Κυριολεκτικά, «από το τέλος του ουράνιου τόξου ως την αρχή του χρόνου». Πρώτα σου δείχνει το εύρος της ρότας: από τον μικρόκοσμο των ατόμων ως τον μεγάκοσμο των γαλαξιών. Έπειτα σου μιλάει για το πώς μετριέται ο κόσμος, πώς κινείται, πώς κυλάει, πώς παίρνει χρώματα, πώς φτιάχνει ήχους, πώς ηλεκτρίζεται, πώς μαγνητίζεται, πώς διατηρεί την ενέργειά του...

Ο λόγος του ολοζώντανος, γεμάτος σπιρτάδα, δεν διστάζει ποτέ να «αλλάξει άλογο στη διαδρομή», να προεκτείνει αυτό που τώρα συζητεί με εκείνο που αναπόφευκτα επηρεάζεται από τα νέα συμπεράσματα. Η αφήγησή του έχει τη ροή ρυακιού που ολοένα αλλάζει επίπεδα και στρίβει σε μεριές που εκπλήσσουν. Η ανάγνωσή του δεν σε αφήνει να βαρεθείς ποτέ και ο μόνος κίνδυνος είναι να το διαβάσεις τόσο γρήγορα που δεν θα σταθείς λεπτό να χωνέψεις τα βάθη όσων λέει. Και αυτό όχι γιατί διάβασες κάποιον μαθηματικό τύπο που σε ξένισε: ο Lewin έχει φροντίσει να αφήσει τη χρήση μαθηματικών συμβόλων μόνο για τα δύο παραρτήματα του τέλους του βιβλίου, για όσους θέλουν το παραπάνω. Σε όλα τα προηγηθέντα κεφάλαια η γραφή των Lewin - Goldstein είναι απολαυστικά χαλαρωτική, γεμάτη χιούμορ, έξυπνους προβληματισμούς, ερωταποκρίσεις και εξαιρετικά πειραματικά παραδείγματα από το περιβάλλον γύρω μας. Είναι πραγματικά ένα «ευαγγέλιο διδασκαλίας» για καθηγητές Φυσικής, Χημείας, Βιολογίας, Μαθηματικών... Και το τριμελές επιτελείο μετάφρασης - επιστημονικής επιμέλειας της ελληνικής έκδοσης έχει κάνει τόσο εξαιρετική δουλειά που δεν αφήνει περιθώρια γκρίνιας ούτε στον πιο γκρινιάρη (εμένα).

Μ’ άλλα λόγια, διαβάστε το και χαρίστε το! Αυτό το βιβλίο πρέπει να το διαβάσουν τουλάχιστον οι όποιοι φυσικοί βρίσκουν δουλειά σε σχολείο. Αλλά, ευρύτερα, όλοι όσοι υποψιάζονταν τη μαγεία της Φυσικής μα δεν τους έλαχε για καθηγητής ένας Έλληνας Lewin. Για «την αγάπη της» ποτέ δεν είναι αργά.

Το Βήμα της Κυριακής, 30 Νοεμβρίου 2014