του Τάσου Γέροντα

για το βιβλίο: Kip Thorne, Μαύρες τρύπες και στρεβλώσεις του χρόνου (τόμος Α και Β)

Μαύρες τρύπες και στρεβλώσεις του χρόνου του Kip Thorne. Εκδόσεις Κάτοπτρο. Πρώτη έκδοση στα αγγλικά το 1994. Στα ελληνικά κυκλοφόρησε το 1999 με συμπληρώσεις και προσθήκες τού Thorne για την ελληνική έκδοση. Η μετάφραση έγινε από τους Χάρη Αποστολάτο, Αλέκο Μάμαλη, Θεόδωρο Πιεράτο και Αθηνά Τσαγκογέωργα.

Το βιβλίο εκτείνεται σε δύο τόμους. Το κυρίως κείμενο (χωρίς πρόλογο, σημειώσεις, γλωσσάριο, χρονολόγιο και βιβλιογραφία) καταλαμβάνει 270 σελίδες στον πρώτο τόμο και 250 στον δεύτερο. Συνολικά 520 σελίδες. Δεν είναι καθόλου λίγες!
Το βιβλίο ξεκινά με μια ιστορία, η οποία θα μπορούσε να γίνει ταινία επιστημονικής φαντασίας. Μας τοποθετεί σε ένα μεγάλο διαστημόπλοιο, το οποίο μπορεί να ταξιδεύει στο μακρινό διάστημα με πολύ υψηλές ταχύτητες, διαστέλλοντας έτσι τον χρόνο όπως αυτός ρέει για τους επιβάτες του. Έτσι, για να διανύσει το διαστημόπλοιο μία απόσταση 30.100 ετών φωτός θα χρειαστούν 30.102 χρόνια για τους κατοίκους της Γης, αλλά μόνο 20 για το πλήρωμα. Με αυτό το σκάφος ο συγγραφέας μάς ταξιδεύει στα πέρατα του σύμπαντος, σε ένα ταξίδι αναζήτησης μελανών οπών. Όλες οι περιγραφές του είναι ακριβείς, στον βαθμό πού γνωρίζουμε τη φυσική τού διαστήματος στη γειτονιά μιας μελανής οπής. Οι περιγραφές συναρπάζουν! Αν μπορούσε να γίνει ταινία, θα σάρωνε στα ταμεία! Η ιστορία αυτή καλύπτει περίπου 35 σελίδες, μαζί με πολλά επεξηγηματικά σχήματα. Τελειώνοντάς την έχουμε μάθει αρκετά για τις μελανές οπές και μάλιστα με πολύ παραστατικό τρόπο. Κάλλιστα μπορείτε να σταματήσετε την ανάγνωση εδώ. Είναι το ταλέντο του συγγραφέα που θα σας κάνει να τον ακολουθήσετε στο ταξίδι που σας καλεί.

Το καθαρά επιστημονικό μέρος αρχίζει με μια επιστολή του πατρός Αϊνστάιν προς κάποιον καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Λειψίας. Το ταξίδι που μας πηγαίνει ο Thorne έχει ως αφετηρία τις δύο θεωρίες της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Με εξαιρετικό τρόπο μας περιγράφει το επίπεδο γνώσεων της φυσικής μέχρι το 1905 και την ανατροπή που έφερε ο «θείος Αλβέρτος». Από κει και μετά μας οδηγεί βήμα-βήμα στην (θεωρητική, αρχικά) ανακάλυψη της αναγκαιότητας της ύπαρξης των μελανών οπών, αλλά και στην πρόοδο των θεωριών γι’ αυτές, τις σκουληκότρυπες και για τα ενδεχόμενα ταξίδια στον χρόνο. Η γραφή του Thorne έχει τέτοια αμεσότητα πού νομίζεις πώς κάθεται εκεί δίπλα σου και σου τα λέει ο ίδιος. Όλο το βιβλίο βρίθει κατατοπιστικών σχημάτων και επεξηγηματικών πλαισίων, τα οποία βοηθούν τα μέγιστα στην κατανόηση των πολλών δύσκολων τμημάτων του. Στις περιγραφές του για την εξέλιξη των ιδεών και των θεωριών δεν λείπουν πληροφορίες και για τούς επιστήμονες πού πρωταγωνιστούν σε κάθε εποχή. Στην περιγραφή της κούρσας ταχύτητας μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ τόσο πριν τον Β’ ΠΠ όσο και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου είναι διακριτικά εμφανής ο αμερικανικός προσανατολισμός του. Αυτό όμως δεν τον εμποδίζει να θεωρεί ανώτερους πολλούς σοβιετικούς επιστήμονες ή πιο ολοκληρωμένες τις σπουδές φυσικής στη Μ. Βρετανία απ’ ό,τι στις ΗΠΑ. Στο βιβλίο υπάρχουν επίσης πολλές αναφορές σε προσωπικές σχέσεις μεταξύ επιστημόνων, θετικές και αρνητικές, (π.χ. η φιλία του συγγραφέα με τον ρώσο Igor Novikov ή η μεγάλη κόντρα του Arthur Eddington με τον Chandrasekhar) και πώς αυτές επηρέασαν την εξέλιξη της φυσικής. Χαρακτηριστικά περιγράφει τον πόλεμο που έκανε ο κορυφαίος τότε Eddington στον πρωτάρη Chandrasekhar και πώς αυτό έβαλε μεγάλο φρένο στην εξέλιξη του δεύτερου αλλά και το πώς το σοβιετικό καθεστώς κατέστρεψε έναν από τους κορυφαίους φυσικούς όλων των εποχών (κατά τον Thorne), τον Lev Landau.

Είναι ένα πολύ καλό επιστημονικό βιβλίο, γραμμένο με πολύ ευχάριστο τρόπο, ο οποίος μερικές φορές γίνεται διασκεδαστικός, για παράδειγμα ἡ περιγραφή του στοιχήματος πού έβαλε o συγγραφέας με τον Hawking και έχασε o Hawking, ή η χειραψία που κάνει ο συγγραφέας με τη γυναίκα του μέσα από μία σκουληκότρυπα. Το θέμα του βιβλίου δεν είναι εύκολο. Αυτά που συμβαίνουν γύρω από μία μελανή οπή δύσκολα παρατηρούνται κι ακόμη πιο δύσκολα ερμηνεύονται. Το τι συμβαίνει μέσα της βρίσκεται στο στάδιο των πρώιμων υποθέσεων, που έρχονται σε σύγκρουση με την κοινή λογική. Δεν διαβάζεται εύκολα, γρήγορα, διαβάζεται όμως ευχάριστα, επειδή ο συγγραφέας είναι από τους σπουδαιότερους ερευνητές των μελανών οπών αλλά και χαρισματικός στις περιγραφές του. Μου πήρε πολλές μέρες για να ολοκληρώσω τη μελέτη του, σταματούσα συχνά για υπογραμμίσεις. Όμως ένοιωσα πως κέρδισα πολλά σε σύγκριση με τον χρόνο που αφιέρωσα σ’ αυτό.

Λίγα λόγια για την έκδοση. Κάτοπτρο, όπως σας είπα. Σκληρό εξώφυλλο, μείγμα χαρτόδετου και πανόδετου, με καλοσχεδιασμένη κουβερτούρα (όχι, δεν αναφέρομαι στο γλυκό). Εξαιρετικό υποκίτρινο χαρτί, ευχάριστη γραμματοσειρά, σε πολύ σωστή θέση τα κατατοπιστικά σχήματα και τα επεξηγηματικά πλαίσια. Πολύ καλή η μετάφραση. Συνολικά πρόκειται για εξαιρετική έκδοση, που σίγουρα ανήκει στα κοσμήματα του Κατόπτρου και προσφέρεται σε πολύ χαμηλή τιμή. Σοβαρό μείον οι αρκετές τυπογραφικές αβλεψίες και ελάχιστες αστοχίες στη μετάφραση. Ένα άλλο μειονέκτημα είναι πώς αυτά πού περιγράφει ο Thorne είναι σχεδόν μια εικοσαετία παλιά. Ακόμη και το βιβλίο πού έχει γράψει ο πολύ καλός φίλος του Thorne, ο Igor Novikov, για το ίδιο θέμα είναι μόλις πέντε χρόνια πιο καινούργιο. Σε κάθε περίπτωση όμως το δίτομο έργο του Thorne είναι εξαιρετικό για να μάθουμε μέχρι που έφτασε ἡ γνώση μας σχετικά με το πολύ ενδιαφέρον αυτό θέμα μέχρι το 1999.

Υ.Γ. Διάβασα το σύγγραμμα και έγραψα το κείμενο αυτό πριν δω την ταινία Interstellar. Είτε την έχετε δει είτε όχι, θα έχετε διαβάσει γι' αυτήν. Στην ταινία αυτή εκτελεστικός παραγωγός (άραγε τισημαίνει αυτό;) είναι και ο Thorne. Έχει επιμεληθεί την επιστημονική ακρίβεια όσων διαδραματίζονται, χωρίς να ανατρέψει δραματικά το σενάριο. Το έχει ξανακάνει αυτό ο Thorne. Πολλά χρόνια πριν, ο Carl Sagan του είχε στείλει το σενάριο της ταινίας "Επαφή" (Contact) για να διορθώσει επιστημονικές ανακρίβειες.
Φήμες λένε πως ο σκηνοθέτης του Interstellar έβαλε στοιχειά του Thorne στον καθηγητή Brand, που υποδύεται ο Μάικλ Κέην.
Δεν είναι λίγοι οι φυσικοί που υποστηρίζουν πως η ταινία αυτή θα μπορούσε να "διδάσκεται" στα σχολεία στο μάθημα της φυσικής. Το ίδιο πιστεύω και για το βιβλίο, σε απλουστευμένη εκδοχή, καθώς και ένα άλλο εξαιρετικό βιβλίο, το Χάος και αρμονία για το οποίο θα μιλήσουμε στο εγγύς μέλλον.

www.iporta.gr

https://iporta.gr/mayres-trypes-kai-strevloseis-to-xronou-to-kip-thorne-tou-tasou-geronta/