του Άλκη Γαλδαδά

για τo βιβλίo: John Cook, Η κλιματική αλλαγή και το αγύριστο κεφάλι


«Είναι δύσκολο να κάνεις κάποιον να καταλάβει κάτι όταν ο μισθός τον βασίζεται ακριβώς στο να μην καταλάβει». Ή και να κάνει πως δεν έχει καταλάβει, θα συμπληρώσει μάλλον όποιος μπει στον κόπο να διαβάσει μέχρι το τέλος το βιβλίο του Τζον Κουκ, που σπούδασε Φυσική στην Αυστραλία, εργάστηκε για πολλά χρόνια ως σκιτσογράφος και γραφίστας ενώ το 2007 ίδρυσε το SkepticalScience.com διερευνώντας τρόπους αντιμετώπισης της άρνησης της επιστήμης. Ο Κουκ είναι και επίκουρος καθηγητής έρευνας στο Πανεπιστήμιο George Mason στη Βιρτζίνια και το βιβλίο του έχει υπότιτλο που τα λέει σχεδόν όλα γι’ αυτό: «Η άρνηση της κλιματικής επιστήμης: μύθοι, πλάνες και οι δέουσες απαντήσεις».

Το «σχεδόν όλα» έχει να κάνει με το ότι το βιβλίο αυτό έχει και μια εξαιρετικά πλούσια και πολύχρωμη εικονογράφηση. Στο ύφος των εικονογραφημένων σχεδιoϊστοριών, που είναι μάλιστα πολύ ζωντανές σε ό,τι έχει σχέση με τους διαλόγους όσων πρωταγωνιστούν σε αυτές. Και εδώ οι πρωταγωνιστές μπορεί να είναι από τον πρόεδρο της Exxon Mobil μέχρι τον Τραμπ. Μαζί με ένα πλήθος πανεπιστημιακών και ερευνητών, κάποιων που ισχυρίζονται πως η κλιματική κρίση είναι διανοητικό κατασκεύασμα ευφάνταστων ή υπερευαίσθητων επιστημόνων και άλλων που έχουν την άποψη πως πραγματικά είμαστε σε έναν κλιματικό κατήφορο με αυξανόμενη θερμοκρασιακή επιτάχυνση. Στις σελίδες, μεταξύ πολλών άλλων, γίνεται λόγος για την «ανίερη συμμαχία μεταξύ ιδεολογίας και βιομηχανίας», για τους μύθους που υποβαθμίζουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, τη διαφορά μεταξύ καιρού και κλίματος και γιατί είναι επικίνδυνο να αγνοούμε την παραπληροφόρηση.


Οδηγός παραπληροφόρησης παραπλανημένων

Επειδή η πλούσια εικονογράφηση και η σε πρώτη επαφή εντύπωση ενός εύληπτου κειμένου που δημιουργείται από το απλό ξεφύλλισμα του βιβλίου δεν πρέπει να ξεγελάει, ένα παιδί στην προεφηβική και ίσως και στην εφηβική ηλικία μόνο του δεν θα το πήγαινε το βιβλίο μέχρι τέλους. Είναι όμως ιδανικό για να διαβάζεται και να σχολιάζεται κεφάλαιο προς κεφάλαιο με τη «συμπαράσταση» ενός ενήλικου, είτε αυτός είναι γονιός είτε ακόμη περισσότερο δάσκαλος. Διότι θα ήταν πολύ χρήσιμο και στον ενήλικο βέβαια αλλά και ως διδακτικό βιβλίο, π.χ. για ένα μάθημα εξαμήνου στο Λύκειο ή για μια σχολική εργασία. Και μάλιστα για έναν ακόμη λόγο.

Ο λόγος αυτός έχει να κάνει με το ότι είναι και ένας καλά δομημένος οδηγός για το πώς αντιδρούμε σε κάθε είδους αντιεπιστημονικές ιδεοληψίες. Είναι ανατριχιαστικό το πώς διατρέχοντας τις σελίδες αυτού του βιβλίου έρχονται συνεχώς στον νου του αναγνώστη αντίστοιχα κακόβουλα και αντιεπιστημονικά επιχειρήματα για άλλα εξίσου επίκαιρα θέματα της εποχής. Και προφανώς το εντελώς πρώτο δεν είναι άλλο από τις απόψεις των αντιεμβολιαστών περί εμβολίων.

Για παράδειγμα, στη σελίδα 162 υπάρχει αναφορά στην εξής άποψη του Στέφαν Λεβαντόβσκι, καθηγητή Γνωστικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ: «Το να προσφέρουμε μια εναλλακτική λύση και να αμφισβητούμε την πηγή της παραπληροφόρησης έχει ζωτική σημασία, και γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό να εξηγήσουμε στην κοινωνία γιατί ο μη ενημερωμένος κόσμος αρνείται την επιστήμη». Τα παραπάνω συνοψίζονται και σε ένα μόνο σκίτσο του βιβλίου, εκεί που ένα πουλί ζωγραφισμένο να πετάει, το «αγύριστο κεφάλι», βγάζοντας μέσα από ένα παράθυρο το χέρι του και δείχνοντας τον φτερωτό συγκάτοικό μας στον πλανήτη λέει: «Αχά! Αυτό το πουλί αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει βαρύτητα».

Πρόκειται για μια έκδοση με εξαιρετική εμφάνιση, πολύ απαιτητική στην προσαρμογή της στα ελληνικά, που όμως, όπως αποδεικνύεται τελικά, έχει εκτελεστεί με άψογο τρόπο. Ιδιαίτερα χρήσιμες αποδεικνύονται και οι τελευταίες είκοσι πέντε σελίδες με ανακεφαλαίωση γεγονότων και μύθων, με τις πλάνες της άρνησης της επιστήμης και με εξαιρετικά χρήσιμες σημειώσεις στην ελληνική έκδοση.


Το Βήμα της Κυριακής
, BHMA Science, 05 Δεκεμβρίου 2021