Με αφορμή ένα ερωτηματολόγιο που υποσχεθήκαμε να απαντήσουμε

1. Πείτε μου λίγα λόγια για τον εκδοτικό σας οίκο.

Βλ. τo «Λίγες πληροφορίες εν είδει χρονικού» στην επιλογή ΕΝ ΟΙΚΩ (στο κεντρικό μενού του σάιτ μας).

2. Πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε με την έκδοση βιβλίων επιστημονικής εκλαΐκευσης και γιατί;

Από την ίδρυσή μας. Κύριος στόχος μας ήταν να καταστήσουμε γνωστή στο ευρύ κοινό (και όχι μόνο) τη σύγχρονη επιστημονική σκέψη και να τονώσουμε τη σχέση μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας.

3. Πόσα βιβλία επιστημονικής εκλαΐκευσης έχετε εκδώσει συνολικά;

Περισσότερα από 300. Εκτός αυτών εκδώσαμε επί 8 χρόνια το Quantum (διμηνιαίο περιοδικό για τη φυσική και τα μαθηματικά), το οποίο κυκλοφορούσε μόνο στις ΗΠΑ, στη Ρωσία και στην Ελλάδα, και επί 6 χρόνια το Scientific American - Ελληνική Έκδοση (αμερικανικό μηνιαίο περιοδικό για την επιστήμη), το οποίο συνεχίζει να κυκλοφορεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και σε πολλές άλλες (Ρωσία, Κίνα, Ιαπωνία, Τουρκία, Ισραήλ, αραβικές χώρες κ.λπ.).

[Είναι αξιοσημείωτο ότι έκτοτε, παρά τους πολλούς και αξιόλογους ελληνικούς εκδοτικούς οίκους, στη χώρα μας υπάρχει θλιβερή απουσία ενός περιοδικού επιστήμης (ακόμη και ηλεκτρονικού).]

4. Ποια είναι τα κύρια επιστημονικά πεδία που καλύπτετε;

Τους τομείς των φυσικών επιστημών (αστρονομία, κοσμολογία, σωματιδιακή φυσική, χημεία, κ.λπ.), των μαθηματικών, των βιολογικών επιστημών (γενετική, μοριακή και κυτταρική βιολογία, εξελικτική βιολογία, οικολογία, κ.λπ.), της γνωσιακής επιστήμης, της νευροεπιστήμης και της ψυχολογίας, της τεχνολογίας, των οικονομικών, της φιλοσοφίας και της ιστορίας της επιστήμης, κ.λπ.

5. Υπάρχει αυξητική ή μειωτική τάση στις εκδόσεις επιστημονικής εκλαΐκευσης τα τελευταία χρόνια;

Σαφώς αυξητική —κάτι ιδιαίτερα ευχάριστο για τον πολιτισμό μας. Η εκλαΐκευση βοηθά σημαντικά στην άνοδο του μορφωτικού επιπέδου του γενικού κοινού, αλλά προσφέρει και καλή ενημέρωση σε επιστήμονες, σε εκπαιδευτικούς και σε ειδικούς άλλων πεδίων (της «άλλης κουλτούρας», όπως λέγεται συχνά).

6. Με ποια κριτήρια επιλέγετε τους τίτλους επιστημονικής εκλαΐκευσης που εκδίδετε;

Με κύριο κριτήριό μας την ποιότητα. Ο συγγραφέας να είναι εγνωσμένου κύρους. Το θέμα του βιβλίου να μην είναι τετριμμένο. Το ύφος γραφής να είναι ωραίο. Ωστόσο, και η διαφαινόμενη εμπορική δυναμική του δεν μας αφήνει εντελώς αδιάφορους.

7. Δίνετε έμφαση σε μεταφράσεις ξένων έργων ή στην παραγωγή πρωτότυπων ελληνικών βιβλίων;

Στη συντριπτική πλειονότητά τους, δημοσιεύουμε μεταφράσεις ξένων έργων. Είναι κάτι που θέσαμε εξαρχής ως εκδοτική επιλογή. Μας ενδιαφέρει η κατά το δυνατόν μεταφορά γνώσης από τις προηγμένες επιστημονικά και τεχνολογικά χώρες στη γλώσσα μας. Τα πρωτότυπα ελληνικά βιβλία επιστήμης (και δεν εννοώ μόνο τα τεχνικά εγχειρίδια και βοηθήματα), αν και όποτε υπάρχουν και από όποιους γράφονται, μπορούν να δημοσιεύονται από άλλους άξιους συναδέλφους.

8. Υπάρχει προτίμηση σε συγκεκριμένους συγγραφείς (π.χ. πανεπιστημιακούς, δημοσιογράφους, ανεξάρτητους συγγραφείς);

Το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά σε πανεπιστημιακούς δασκάλους και ερευνητές —για προφανείς λόγους. Μερικές φορές, και σε εμπνευσμένους δημοσιογράφους ή πολυμαθείς.

9. Σε ποιες κατηγορίες αναγνωστών στοχεύετε (π.χ. ευρύ κοινό, μαθητές, ακαδημαϊκοί, επαγγελματίες);

Στο ευρύ ενδιαφερόμενο κοινό. Στους φιλομαθείς σπουδαστές και στους ευήκοους καθηγητές τους. Στους πτυχιούχους και στους ακαδημαϊκούς δασκάλους γνωστικών πεδίων διαφορετικών εκείνων του βιβλίου (η διεπιστημονικότητα διευρύνεται διαρκώς, αλλά ταυτόχρονα ζούμε σε έναν έντονα τεχνολογικό κόσμο, οπότε καθίσταται αδήριτη η ανάγκη για ενημέρωση και επιμόρφωση όλων).

10. Ποιες είναι οι πωλήσεις ενός μέσου βιβλίου επιστημονικής εκλαΐκευσης που εκδίδετε;

Από μερικές εκατοντάδες αντίτυπα μέχρι μερικές χιλιάδες. (Σημειώστε ότι, γενικώς, η εμπορική τύχη κάθε βιβλίου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες —με το εμπορικό αποτέλεσμα να μην αντανακλά κατ’ ανάγκη την ποιότητα του βιβλίου.)

11. Υπάρχουν συγκεκριμένοι τίτλοι που ξεχώρισαν σε πωλήσεις ή σε απήχηση στο κοινό;

Κρίνοντας από την ανταπόκριση του ελληνικού κοινού, νομίζω ότι όλα, ή έστω τα περισσότερα, βιβλία μας υπήρξαν επαρκώς επιδραστικά (και θα τα χαρακτήριζα λονγκ-σέλερ). Αν ρωτάτε για πραγματικά μπεστ-σέλερ, θα μπορούσα να σας αναφέρω περισσότερους από τριάντα τίτλους μας. Ενδεικτικά, παραθέτω μόνο 3-4 από αυτούς:

(α) St. Hawking, Το χρονικό του Χρόνου. Μέσω αυτού ενημερώθηκε μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού για τις προόδους στην αστροφυσική/κοσμολογία και για τη θέση μας στο Σύμπαν. Η έκδοσή του εγκαινίασε μια εκρηκτική εποχή συγγραφής ανάλογων βιβλίων επιστήμης για το ευρύ κοινό, η οποία συνεχίζεται και σήμερα.

(β) R. Dawkins, To εγωιστικό γονίδιο και Η περί Θεού αυταπάτη. Εμβριθή, πνευματώδη και ιδιαίτερα καλογραμμένα βιβλία που συνεχίζουν σήμερα να διαμορφώνουν την επιστημονική σκέψη, καθώς και να εναντιώνονται στιβαρά στον θρησκευτικό ανορθολογισμό.

(γ) D. Kahneman, Σκέψη, αργή και γρήγορη. Μείζον πνευματικό έργο που μας αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο ο νους καθοδηγεί τις σκέψεις μας, αλλά και τα ελαττώματα και τις στρεβλώσεις του στη διατύπωση κρίσεων και στη λήψη αποφάσεων —μεταξύ άλλων, στα πεδία των οικονομικών, της ιατρικής και της πολιτικής.

12. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζετε στην έκδοση επιστημονικών βιβλίων για το ευρύ κοινό;

Με ευκολία θα έλεγα η επιστημονικά ακριβής μετάφραση. Χρειάζεται εξειδικευμένους μεταφραστές και επιμελητές, με καλή γνώση των Ελληνικών. Δυστυχώς, συχνά βλέπεις τις μεταφράσεις βιβλίων τέτοιας θεματολογίας να τις υπογράφουν φιλόλογοι, θεολόγοι, ακόμη και θεατρολόγοι.

[Υπάρχουν και όλα τα προβλήματα που ταλανίζουν γενικότερα τον χώρο του ελληνικού βιβλίου, ωστόσο αυτά θα τα αντιστοιχούσα σε «δεκαδικά ψηφία μετά την υποδιαστολή».]

13. Θεωρείτε ότι υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για την επιστημονική εκλαΐκευση στην Ελλάδα;

Σαφώς ναι, παρά την κατά καιρούς εμπορική κάμψη. Και πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει; Η επιστήμη την οποία έχει αναπτύξει το ανθρώπινο είδος παραμένει η μόνη ελπίδα για το μέλλον του.

[Δείτε και μια φαιδρή επιβεβαίωση του παραπάνω: Πολλοί νέοι και παλιοί συνάδελφοι σπεύδουν εναγωνίως να αγοράσουν δικαιώματα έκδοσης γνωστών συγγραφέων μας (εννοώ ξένων συγγραφέων που εμείς εισαγάγαμε στην ελληνική βιβλιογραφία). Όντως υπάρχει ρεύμα!]

Αλέξανδρος Μάμαλης
Απρίλιος 2025